بررسی تطبیقی تصاویر روی جلد با تصویرسازی داخل کتاب های دوره ی اسلامی (تیموری و صفوی)

چکیده مهمترین شاهکارهای تجلید دوران اسلامی مربوط به دوره های تیموری و صفوی است و بیشتر تجلیدها و کتاب آرایی های مذکور در کتابخانه-کارگاههای سلطنتی انجام شده است؛ خوشنویسی، تصویرسازی، تذهیب، تشعیر، تجلید و فنون مرتبط با آن (حکاکی، ضربی، سوخت، معرق و لاکی) در کارگاه های مذکور توسط هنرمندان به نام آن دوران انجام می گرفت. با این که در ابتدای دوره ی تیموری، نقوش هندسی برای تصویر روی جلد بیشترین کاربرد را داشت اما به مرور نقوش گیاهی، حیوانی، تخیلی و همچنین نقوش انسانی به آن افزوده شد. باید یادآور شد تصاویر انسانی یاد شده با گرایش روزافزون به تولید جلدهای لاکی در دوره ی صفوی بیشتر شد. در رساله ی حاضر پس از بیان تاریخچه ای از تصویرسازی و جلدسازی دوران صفوی و تیموری به بررسی و مقایسه ی تطبیقی تصاویر روی جلد و داخل کتاب در این دوره های پرشکوه جلدسازی ایران پرداخته می شود. در نهایت نیز این نتیجه حاصل می گردد که فنون ظریف تر و پرکارتر تجلید (سوخت، حکاکی و معرق) بیشتر در دوره ی تیموری استفاده می شده است؛ اما به کارگیری فنونی که قابلیت بیشتری برای تولید انبوه داشته اند (ضربی و لاکی) و نیز سرعت اجرای آنها بالاتر بوده است بیشتر به دوره ی صفوی بازمی گردد؛ افزون بر این تصاویر روی جلد و داخل کتاب همواره از مکتب خاص دوران ساخت خود تبعیت می کردند، حتی اگر تصاویر داخل و بیرون کتاب به لحاظ ساختاری ارتباط مستقیمی با یکدیگر برقرار نمی کردند.